QA, QC va Testing o‘rtasidagi farq: Hayotiy misollar bilan tushuntirish

Dasturiy ta'minot sifati haqida gap ketganda, uchta atama ko‘p eshitiladi: QA (Sifatni ta'minlash), QC (Sifat nazorati) va Testing (Sinov). Ular ko‘pincha bir-biriga aralashtirib yuboriladi, lekin aslida har biri o‘z vazifasiga ega. Keling, ularni oddiy va hayotiy misollar bilan tushunamiz.

QA – Sifatni ta’minlash (Quality Assurance)

QA – bu profilaktika. Maqsad – xatoliklar paydo bo‘lishining oldini olish. QA jarayonida tizimlar, uslublar, protsesslar, siyosatlar ishlab chiqiladi. QA mutaxassisi loyihani boshidan to oxirigacha kuzatadi, ishlab chiqish jarayoni qanday kechayotganini nazorat qiladi.

Hayotiy misol:

Tasavvur qiling, siz nonvoyxonadasiz va non ishlab chiqarasiz. QA bu – ishchilarga sanitariya qoidalarini o‘rgatish, retseptni to‘g‘ri yozib qo‘yish, xomashyo sifatini nazorat qilish, ya’ni jarayonlar xatolikka yo‘l qo‘ymasligi uchun oldindan tayyorlanadi.

QA mutaxassisi nima qiladi?

• Ishlab chiqish jarayonini baholaydi
• Talablarni tahlil qiladi
• Dokumentatsiyalarni tekshiradi
• Ishlab chiqish jamoasi bilan ishlaydi

QC – Sifat nazorati (Quality Control)

QC – bu aniqlash. QC jarayonida dastur allaqachon yozilgan bo‘ladi. Endi esa yakuniy mahsulot sifatini baholash kerak. Ya’ni mahsulot talabga mosmi, xatolar bormi, shular tekshiriladi.

Hayotiy misol:

Non pishdi. Endi har bir nonni alohida ko‘rib chiqasiz: rangi, hidi, shakli, ta’mi to‘g‘rimi? Agar noto‘g‘ri bo‘lsa, u non mijozga berilmaydi. Bu – QC.

QC mutaxassisi nima qiladi?

• Yakuniy mahsulotni tekshiradi
• Dastur ishlashini foydalanuvchi nuqtai nazaridan sinab ko‘radi
• Noto‘g‘ri ishlayotgan qismlarni hujjatlashtiradi

Testing – Test qilish (Sinov)

Testing – bu QCning bir qismi. Testing bu – dasturning ishlashini sinab ko‘rish. Manual yoki avtomatlashtirilgan usullar orqali kodni turli holatlarda ishga tushirib, xatolar aniqlanadi.

💻 Hayotiy misol:

Non tayyor, siz uni birinchi marta tatib ko‘rasiz. Issiqmi? Tuz yetarlimi? Yumshoqmi? Aynan shunday qilib, tester ham dasturni “foydalanuvchi kabi” ishga tushirib, qanday ishlashini ko‘radi.

Tester nima qiladi?

• Sinov ssenariylarini yozadi
• Xatolarni topadi va hisobot beradi
• Avtomatlashtirilgan testlar yozadi (agar kerak bo‘lsa)

Xulosa

Qo‘shimcha haqiqat: Amaliyotda vaziyat boshqacharoq

Nazariy jihatdan QA, QC va Testing bir-biridan farqlanadi. Ammo IT sohasida bu tushunchalar ko‘pincha birlashtiriladi.

Ko‘plab kompaniyalarda “QA engineer” lavozimi ishlatiladi va bu pozitsiya QA, QC hamda Testing jarayonlarini o‘z ichiga oladi. Boshqacha qilib aytganda, QA muhandisi:

• dastur ishlab chiqish jarayonida ishtirok etadi (QA),
• mahsulotni yakunida tekshiradi (QC),
• va uni sinovdan o‘tkazadi (Testing).

Biroq ba’zida buning aksi ham bo‘ladi:

Ayrim kompaniyalarda “QA engineer” degan lavozim nomi bor, lekin u mutaxassis faqat tayyor mahsulotni test qilish bilan shug‘ullanadi. Ya’ni, bu holatda ish QC yoki faqat Testing darajasida bo‘ladi – reaktiv yondashuv, ya’ni xatoliklar paydo bo‘lgandan keyin aniqlanadi.

Qayerda QC atamasi aniq ishlatiladi?

QC (Sifat nazorati) tushunchasi ITdan tashqarida — energetika, elektronika, farmatsevtika kabi sohalarda aniq ajratilgan rolda mavjud. Bu sohalarda:

• QC muhandislari mahsulot sifatini nazorat qiladi,
• o‘lchovlar, fizik tahlillar, laboratoriya sinovlari olib boradi,
• va mahsulot bozorga chiqishidan oldin qat’iy sifat mezonlariga javob berishini ta’minlaydi.

So‘nggi so‘z

Yaxshi dastur faqat yaxshi yozilgan kod emas, balki sifatli ishlab chiqilgan, sinovdan o‘tgan va foydalanuvchiga qulay bo‘lgan mahsulotdir. QA, QC va Testing – bu jarayonlarning ajralmas qismlaridir. Har birining o‘z roli bor va ular birga ishlaganda haqiqiy sifat kafolatlanadi.